Witte toetsen en zwarte toetsen op de piano
Een piano is een toetsinstrument en een volledige piano heeft in totaal 88 toetsen: 52 witte toetsen en 36 zwarte toetsen. De witte toetsen staan voor de stamtonen: A, B, C, D, E, F en G. Dit herhaalt zich over de gehele piano. Dit zijn de basistonen van muziek.
De zwarte toetsen staan voor de afgeleide tonen van de stamtonen. Elke zwarte toets heeft dus twee mogelijke namen, die zijn afgeleid van de stamtoon waaruit hij is verhoogd of verlaagd.
Als je verhoogd krijg je een kruis en bij een verlaging krijg je een mol. Bijvoorbeeld: als we de C verhogen met een halve toonafstand, krijgen we C♯ (Cis). Als we de D verlagen met een halve toonafstand, krijgen we D♭ (Des). Deze twee klinken hetzelfde, maar worden anders benoemd afhankelijk van de muzikale context.
De namen van de zwarte toetsen zijn dus:
| Tussen… | Kruis (♯) | Mol (♭) |
|---|---|---|
| C en D | C♯ (Cis) | D♭ (Des) |
| D en E | D♯ (Dis) | E♭ (Es) |
| F en G | F♯ (Fis) | G♭ (Ges) |
| G en A | G♯ (Gis) | A♭ (As) |
| A en B | A♯ (Ais) | B♭ (Bes) |
Je ziet dat er géén zwarte toets zit tussen E en F, en tussen B en C. Dit komt omdat deze tonen een halve toonafstand van elkaar liggen. Een halve toonafstand is de kleinste stap die je op de piano kunt maken.
Wat de piano extra overzichtelijk maakt, is het herhalende patroon van de zwarte toetsen: groepjes van twee en drie naast elkaar. Hierdoor kan een speler in één oogopslag zien waar bepaalde toetsen zich bevinden.
Bijvoorbeeld: de C-toets bevindt zich altijd links van de twee zwarte toetsen en de F-toets bevindt zich links van de drie zwarte toetsen.
Stel je voor dat dit patroon er niet zou zijn – dan zou het erg lastig zijn te bepalen welke toets welke is. Je zou dan meer op gehoor moeten spelen, zoals bij de viool, aangezien dit instrument geen directe aanduiding heeft van waar tonen zich bevinden.
Een leuk historisch weetje: bij sommige oude toetsinstrumenten, zoals het klavecimbel, was de kleurenverdeling precies omgekeerd. Daar waren de stamtonen zwart en de kruisen en mollen wit. Pas later is de huidige standaard ontstaan, die we vandaag nog steeds gebruiken.
Appiano nieuwsbrief
Meer dan 100+ pianisten ontvangen gratis tips, tools en downloads.
Van klavecimbel tot piano
we gaan terug naar rond 1700. De Italiaanse instrumentenbouwer Bartolomeo Cristofori droomde van een klavecimbel dat niet alleen één volume had, maar waarmee je zacht én hard kon spelen. Zijn uitvinding kreeg de naam pianoforte – letterlijk: zacht-sterk.
Die allereerste piano had nog maar 49 toetsen en klonk meer als een verfijnd klavecimbel dan als de krachtige piano die wij kennen. De toetsen waren smal en beperkter in bereik, maar de basis was gelegd.
Door de eeuwen heen evolueerde de piano. Toen componisten als Beethoven, Chopin en Liszt steeds expressievere en technisch uitdagendere muziek schreven, ontstond er een grote behoefte aan méér toetsen, meer klankmogelijkheden en een krachtiger toon. Dit zorgde ervoor de piano steeds groter werd richting de 88 toetsen zoals we die vandaag de dag kennen.
Leer meer hierover:
Waarom precies 88 toetsen?
ChatGPT zei:
De standaard van 88 toetsen
In de jaren 1880 was het de Amerikaanse pianobouwer Steinway & Sons die de standaard zette: een piano met 88 toetsen. Dit aantal bleek perfect. Het instrument had hiermee een bereik van 7 octaven plus vier extra noten.
Waarom juist 88? Het antwoord ligt in de balans. Voor het menselijk oor zijn tonen die nóg lager of hoger gaan nauwelijks waarneembaar. Bovendien geven de extra toetsen die we wel hebben precies genoeg ruimte voor dynamiek, variatie en resonantie. Het resultaat: een instrument dat alles kan – van fluisterzachte melodieën tot donderende akkoorden.
Sindsdien is 88 dé internationale norm. Waar ter wereld je ook speelt, van New York tot Tokio, achter een concertvleugel vind je altijd hetzelfde aantal toetsen.
Leer meer hierover:
Piano’s met méér dan 88 toetsen
Keyboards en digitale piano’s
Keyboards en digitale piano’s verschillen sterk in grootte, functies en gebruiksgemak. Niet elk instrument beschikt over de standaard 88 toetsen. Beginnerskeyboards zijn vaak uitgerust met 61 of 76 toetsen. Dat maakt ze lichter, goedkoper en eenvoudiger mee te nemen. Voor kinderen of beginnende muzikanten is dit ideaal, omdat zij sneller overzicht krijgen en niet direct worden overweldigd door een volledige klavieromvang.
Daarnaast bevatten veel beginnerskeyboards ingebouwde ritmes, begeleidingen en klanken, waardoor oefenen speelser en motiverender wordt. Het nadeel is dat de toetsen vaak niet gewogen zijn en er meestal geen sustainpedaal aanwezig i
Digitale piano’s daarentegen zijn meestal uitgerust met 88 toetsen, net als een akoestische piano. Hierdoor kunnen pianisten de volledige toonomvang benutten en een realistisch gevoel ontwikkelen in vingertechniek en speelstijl. Dankzij de gewogen toetsen en het sustainpedaal komt de speelervaring dichter in de buurt van een akoestische piano.
Dank je wel voor het lezen van deze blog! We hebben besproken hoeveel toetsen een piano heeft en hoe dit invloed heeft op de muziek.
We kijken uit naar jouw ervaringen en gedachten over dit onderwerp. Heb je zelf ervaring met het spelen van een piano met 88 toetsen of een kleinere? Of heb je vragen of opmerkingen die je wilt delen? Aarzel niet om ze hieronder te plaatsen.
Blijf muzikaal en tot in de volgende blog!
